Η κρίση έχει οδηγήσει πολλούς ανθρώπους σε μια ασφυκτική καθημερινότητα με διάχυτο φόβο και ανασφάλεια, κυρίως στον τομέα της εργασίας. Ολοένα αυξάνονται οι άνεργοι και οι πιθανότητες να βρεθεί κάποιος άνεργος στο δρόμο είναι περισσότερες από το να ξαναβρεί δουλειά. Μέσα σε αυτό το περιβάλλον οικονομικής αβεβαιότητας η επιβολή νέων μέτρων και φόρων οδηγεί σε ασφυξία. Το δημόσιο διεκδικεί από τους πολίτες οι οποίοι πλέον δεν μπορούν να ανταποκριθούν είτε γιατί έχουν χάσει τη δουλειά τους ή γιατί έχουν υποστεί σημαντική μείωση του εισοδήματός τους. Από την άλλη πλευρά οι μεγαλοοφειλέτες συνεχίζουν να χρωστούν, να αδιαφορούν ή να μεταφέρουν τις καταθέσεις τους στο εξωτερικό. Η οικονομική ύφεση βαθαίνει, ενώ εικόνες φτώχειας και εξαθλίωσης έρχονται συνεχώς στο φως της δημοσιότητας αποτυπώνοντας μια κοινωνία που υποφέρει.
Στο παραπάνω περιβάλλον, τα μέτρα καταστολής αυξάνονται και η καθημερινή παραβίαση των ανθρώπινων αξιών γίνεται πλέον υπό την ανοχή και την παθητικότητα της πλειονότητας των πολιτών. Καθημερινά συνάνθρωποί μας εκφοβίζονται, προπηλακίζονται, κακοποιούνται, στιγματίζονται και διαπομπεύονται, και ενώ αυτές οι καταστάσεις προκαλούν αποτροπιασμό, οι αντιδράσεις είναι περιορισμένες και συνήθως παραμένουν στο πεδίο της πολιτικής ρητορείας.
Ενδεχομένως πολλοί άνθρωποι βιώνουν με επώδυνο τρόπο την κρίση και αδιαφορούν για τους άλλους, τους διαφορετικούς και ορισμένοι μπορεί να τους θεωρούν εν μέρει υπεύθυνους για την εγκληματικότητα, την ανεργία ή ακόμα και την ίδια την οικονομική κρίση. Κάποιοι εκτονώνουν την οργή τους επάνω τους και άλλοι μπορεί να ταυτίζονται με τους «εκδικητές». Το χρώμα, η φυλή, η θρησκεία, η γεωγραφική προέλευση αλλά και η διαφορετική συμπεριφορά φέρνουν στην επιφάνεια στερεότυπα και προκαταλήψεις και οδηγούν σε ακραίες συμπεριφορές «αγανακτισμένους» πολίτες, ενώ ακόμα τα σχετικά ανακλαστικά της αστυνομίας δεν έχουν αναπτυχθεί. Η πολιτική και η πρακτική της μηδενικής ανοχής από τους φορείς της πολιτείας απέναντι σε ομάδες που δεν έχουν πολιτική ισχύ και κατά συνέπεια προστασία, ενισχύει την επιθετικότητα και τη ρατσιστική βία και αφήνει εκτεθειμένους και απροστάτευτους συνανθρώπους μας.
Οι καταδίκες της χώρας μας από το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο για παραβιάσεις των ανθρώπινων δικαιωμάτων πυκνώνουν, ενώ πρόσφατα ο επίτροπος ανθρώπινων δικαιωμάτων του Συμβουλίου της Ευρώπης Νιλς Μούιζνιεκς κατήγγειλε τη σύνδεση ακροδεξιάς οργάνωσης με την Ελληνική Αστυνομία, αναφερόμενος σε «κατάχρηση εξουσίας, χρήση βίας, συνέργεια». Αναδεικνύεται λοιπόν, εκτός από την Ελλάδα της οικονομικής κρίσης, και η Ελλάδα του ρατσισμού και της ξενοφοβίας, μια μελανή εικόνα, που αναπαράγεται και από τα ξένα μέσα ενημέρωσης, και απαξιώνει ακόμα περισσότερο τη χώρα, τους θεσμούς και τους ανθρώπους της.
Η αποστέρηση των ελευθεριών και των ανθρώπινων δικαιωμάτων δεν ενισχύει τη δημόσια ασφάλεια, τη νομιμότητα και την σταθερότητα, όπως ισχυρίζονται ορισμένοι, αλλά οξύνει την κοινωνική κρίση και μπορεί να οδηγήσει σε περαιτέρω κοινωνικές και πολιτικές αναταραχές, μετατρέποντας τη βία το φόβο και τη σύγκρουση σε καθημερινό φαινόμενο στα σχολεία, τις γειτονιές, την κοινωνία. Η κατάσταση αυτή είναι ένας από τους λόγους που μπορεί να κάνει κάποιους νέους να επιλέξουν τη βία και την ένοπλη δράση ως δρόμο για την αποκατάσταση της δικαιοσύνης, της ισότητας και της δημοκρατίας. Όμως, αυτός ο δρόμος οδηγεί σε αδιέξοδο, ενώ η αντίσταση στην κρίση με μη βίαια μέσα, με δημιουργικότητα, με συλλογικότητα στις αντιδράσεις και αλληλεγγύη στην καθημερινή πρακτική, μπορεί να οδηγήσει σε ένα καλύτερο αύριο.
* Ο Χαράλαμπος Πουλόπουλος είναι διδάκτωρ Κοινωνικών Επιστημών, διευθυντής του Κέντρου Θεραπείας Εξαρτημένων Ατόμων (ΚΕΘΕΑ). Είναι πρόεδρος της επιστημονικής και συμβουλευτικής επιτροπής της Παγκόσμιας Ομοσπονδίας Θεραπευτικών Κοινοτήτων (W.F.T.C.) και αντιπρόεδρος του Δ.Σ. της Ευρωπαϊκής Ομοσπονδίας Θεραπευτικών Κοινοτήτων (E.F.T.C).
